Aktualności

Prawdopodobnie najbardziej znane zdanie Gray'a Cook'a (jednego z twórców FMS) brzmi : “Nie dodawaj siły do dysfunkcji”. Rozwiniemy to bardzo ważne hasło analizując pojęcia takie jak : ból, dysfunkcja oraz obciążenie - w odniesieniu do metodologii FMS.

Jako specjaliści zajmujący się analizą jakości ruchu opisujemy go w czterech głównych kategoriach : funkcjonalny, dysfunkcyjny, bolesny lub bezbolesny. Określenie funkcjonalny oznacza, że dany wzorzec ruchowy wykonany jest w pełni poprawnie- w przeciwieństwie do dysfunkcyjnego wzorca czyli nie wykonanego w pełni poprawnie.
Jako bolesny wzorzec ruchowy oznaczamy sytuację, kiedy jego wykonanie wiąże się z pojawieniem dolegliwości bólowych, natomiast w przypadku braku takowych, uznajemy go oczywiście za bezbolesny. Tak więc możemy spotkać się z czterema kombinacjami kategorii ruchu w zależności od bólu i funkcji:
• funkcjonalny/bezbolesny : pełne wykonanie, bez bólu
• funkcjonalny/bolesny : pełne wykonanie, z bólem
• dysfunkcyjny/bezbolesny : ograniczone wykonanie, bez bólu
• dysfunkcyjny/bolesny : ograniczone wykonanie, z bólem

W ten sposób kategoryzujemy ruch w naszym systemie SFMA. Podczas oceny FMS, dokonujemy kategoryzacji poprzez ocenę punktową, jednak uwzględniamy wynik 1 (ograniczone wykonanie wzorca) oraz wynik 0 (ból podczas wykonania) jako pochodne tych kategorii. Prawidłowa identyfikacja bólu oraz dysfunkcji są celem nadrzędnym systemu oraz oceny FMS.

Krótka uwaga odnośnie używanego słownictwa:
Należy pamiętać o różnicach pomiędzy językiem klienta/pacjenta a językiem specjalisty. Słownictwo dobierz stosownie do osoby/grupy, z którą pracujesz. Dla przykładu określenie „dysfunkcyjny” w przeciętnej populacji może zostać negatywnie odebrane – skuteczniejsze może okazać się wytłumaczenie, że dany wzorzec nie jest wykonany w pełni prawidłowo, jednak istnieją sposoby, aby to zmienić!

Ból
Podczas oceny FMS wystąpienie bólu (oznaczanego jako wynik 0) oznacza potrzebę konsultacji z lekarzem/fizjoterapeutą oraz wprowadzenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego, jeśli jest takowe konieczne. Nie uważamy, że aby dana osoba mogła trenować musi być zupełnie wolna od bólu, ale musimy wiedzieć dlaczego występuje dana dolegliwość oraz dokonać prawidłowych rekomendacji, z uzupełnieniem o bardziej specjalistyczne postępowanie. Wynik 0 oraz zalecenia od lekarza lub fizjoterapeuty pomagają nam prawidłowo planować działania oraz dobierać ćwiczenia.
Czym jest ból? „Naukowcy są zgodni w stwierdzeniu, że ból jest niepożądanym odczuciem w ciele, zmuszającym nas do zaprzestania danego działania oraz zmiany zachowania.” Lorimer Moseley.
Jak opisuje on dalej : „Ból zależny jest od oceny i analizy wielu informacji sensorycznych, zawierających dane o niebezpieczeństwie, jak również dane kognitywne (np. oczekiwania, doświadczenia, normy kulturowe i socjalne, wierzenia – w zależności od kontekstu oraz innych danych sensorycznych (np. bodźce wzrokowe, bądź pochodzące z innych narządów czuciowych w danej okolicy).
Nasze zrozumienie bólu zwiększało się znacząco przez ostatnich kilka lat. Jest to wieloczynnikowe doświadczenie, z którym specjaliści w dziedzinie treningu / fitness radzić sobie powinni we współpracy ze specjalistami opieki medycznej, jak lekarze czy fizjoterapeuci. Jak wiemy – ból wpływa na kontrolę motoryczną i kiedykolwiek jest to możliwe naszym celem jest dążenie do ruchu niezmienionego przez ból. Zasadne jest często stawiane pytanie przez Gray’a Cook’a : „Ruszasz się niepoprawnie ponieważ coś Cię boli, czy też coś Cię boli ponieważ ruszasz się niepoprawnie?” Jedynym sposobem na poznanie odpowiedzi jest usunięcie bólu z równania.

Dysfunkcja
Ograniczone wykonanie wzorca ruchowego lub jego “dysfunkcyjność” traktowane jest poprzez konkretne postępowanie korekcyjne, ale również odnosi się do unikania dodatkowego obciążania danej dysfunkcji (ważna jest wiedza czego nie robić) w kontekście nie tylko samego ruchu, ale i stylu życia. Bierzemy pod uwagę czynniki takie jak sen, odżywianie, programowanie, stres, oddychanie itd… Jest bardzo możliwe, że nasz podopieczny nie ma „dysfunkcji ruchu”, a obniżona jakość jego ruchu wynika z nieprawidłowego prowadzenia się, odżywiania lub też pracy przy biurku przez 8-10 godzin dziennie. Holistyczne podejście oznacza wzięcie pod uwagę wszystkich czynników, jakie mogą mieć znaczenie. Czasem wiedza o tym, czego nie robić jest ważniejsza niż dodawanie nowego elementu do „układanki”. Tak więc, naszym pierwszym krokiem w kierunku poprawy ruchu jest zdobycie informacji co należy zaprzestać wykonywać – nie koniecznie jakie nowe ćwiczenie dodać.
Z powtarzalną podstawą oraz kierowaniem zasadami postępowanie korekcyjne można wykorzystywać tam, gdzie jest potrzeba i wprowadzać proste zmiany w programowaniu tam, gdzie jest taka potrzeba.
Ćwiczenia korekcyjne zawarte w naszym algorytmie postępowania ukierunkowane są na wzorce ruchowe. Nie musisz naprawić wszystkiego, ale często korekcja odpowiedniego elementu może wywołać zmiany w innych wzorcach ruchowych. Pamiętaj, że kierując się podstawowymi wytycznymi i zasadami postępowania zaczniesz od korygowania wzorców ruchowych z wynikiem 1. Jeśli nie kierujesz się rozpoczęciem od podstaw i próbujesz „naprawić wszystko” prawdopodobnie będziesz sfrustrowany z powodu braku oczekiwanych rezultatów.
Poza działaniami nakierowanymi na usunięcie bólu, postępowanie którego celem jest korekcja osłabionych wzorców ruchowych pozwala nam reagować w sytuacjach, gdzie zauważony błąd podczas ćwiczenia wynika z nieprawidłowej techniki bądź koordynacji. Jednak jeśli nie zaczniesz od „wyczyszczenia podstaw” wówczas błędy techniczne wynikać będą z deficytu  ruchowego. Dlaczego próbujemy korygować technikę wykonania ćwiczenia, kiedy może być to uniemożliwione poprzez osłabiony wzorzec ruchowy, którego dana osoba nie potrafi wykonać w pełni prawidłowo? Dla przykładu : Jeśli ograniczenie prawidłowego wykonania ćwiczenia przysiad jednonóż jest spowodowane deficytem mobilności stawu skokowego, same wskazówki techniczne nakierowane na wykorzystanie większego zakresu ruchu w tym stawie będą miały ograniczony efekt.
Usunięcie deficytów ruchowych jako pierwsze i uświadomienie sobie, że zapewnienie odpowiedniej podstawy to punkt wyjścia, choć mimo wszystko nie zapewnia idealnej techniki wykonania ćwiczenia. Jednak w takim przypadku możesz mieć więcej pewności o pochodzeniu błędów technicznych u osoby, którą trenujesz. Wówczas jej zdolność adaptacji i reagowania na wskazówki techniczne jest większa.

Obciążenie
Wszystkie strategie postępowania korekcyjnego FMS w konsekwencji dążą do obciążania wzorców ruchowych. Kolejność wykorzystania działań SFMA  to  : zresetowanie – zaprogramowanie – wzmocnienie. Dla fizjoterapeuty zresetowanie może oznaczać terapię manualną, dla trenera może to być wykorzystanie rollowania i re-programowania wzorca. Oba sposoby stosowane są w celu stworzenia odpowiednich warunków do obciążenia tak szybko jak to możliwe i „zapisania / utrwalenia dokumentów”, jak nazwał to Gray Cook. Dla przykładu wykonanie ćwiczenia martwy ciąg jednonóż w ograniczonym zakresie może zostać wykorzystane jako korekcja wzorca Aktywne Uniesienie Wyprostowanej Nogi. Poprzez zaprogramowanie od nowa i  ponowne obciążenie danego ruchu zwiększamy  jego jakość i efektywność. Inny przykład : częściowe wykonanie ćwiczenia Tureckie  Wstawanie z obciążnikiem Kettlebel może być stosunkowo wcześnie wykorzystane jako strategia korekcji wzorca Mobilność Obręczy Barkowej.

Wnioski
FMS docenia wagę siły i obciążenia poprzez dostarczenie narzędzi do zwiększenia wydajności oraz jakości ruchu. Zdanie „Nie dodawaj fitness-u do dysfunkcji” przypomina nam, żeby zapewnić odpowiednią podstawę i kierować się konkretnymi wytycznymi zanim zwiększymy intensywność działań.



Brett Jones

Link do oryginalnego artykułu